Od Statycznego Klasycyzmu do Hellenistycznego Dynamizmu VIII Winogrona versus Kurtyna- Malarstwo.
Sprawozdania Pliniusza określają Polignota jako ojca sztuki malarskiej. Po raz pierwszy portretował on postaci z otwartymi ustami, z grymasem, nadając im w ten sposób ekspresyjności. Według Arystotelesa, Polignot „doskonale przedstawiał etos” (Boardman,1964: 192). Z jego postacią wiąże się odkrycie perspektywy. W okresie Partenonu wynalazek ten wykorzystał Malarz Achillesa przedstawiając na wazach drzwi i budynki w skrócie perspektywicznym, tym samym nadając malunkowi przestrzeni trójwymiarowej. Jego wiodącym dziełem było „Nekya - Zejście Odyseusza do Hadesu”, które było wystawione pierwotnie w Atenach, a następnie wywiezione do Rzymu.
<em>MET_DT352033.jpg)
Terakota; waza czerwonofigurowa: Perseusz ścina glowe śpiącej Meduzie, Król Polypeithes między dwiema kobietami, Autor:Pharos License:Public Domain
Rekonstrukcja starożytnego obrazu "Nekyia" autorstwa Polygnota, Autor:Carl Robert License:Public Domain
Syn Nikomedesa z Aten, Nikiasz, był przedstawicielem szkoły ateńskiej, a uznanie zdobył już u współczesnych sobie. (Piszczek, 1990). Uprawiający technikę enkaustyczną, zasłynął jako twórca pięknych postaci kobiecych, animalista, mistrz koloru i światłocienia- chiaroscuro (Becatti, Nikias).
Na naśladujących słynne dzieła Nikiasza „Perseusz i Andromeda” oraz „Io i Argus” malowidłach na ścianach domów rzymskich można dostrzec próby oddania psychiki bohaterów. (Nowicka,1985: 107). Przykładem niech będzie przedstawiony przez niego mit o Andromedzie, gdzie Nikiasz koncentruje się na intymnym aspekcie legendy i przedstawia mityczną księżniczkę w chwili uwolnienia jej z więzów. Obraz eksploruje stan psychiczny uwolnionej bohaterki, który jakby zaskoczona i nieśmiała, robi pierwszy krok do wolności.
Poza malarstwem sztalugowym Nikiasz zajmował się polichromią posągów i w tej dziedzinie ściśle współpracował z Praksytelesem.

Perseusz i Andromeda, fresk 62-79 AD, z Domu Dioskurów w Pompejach, Autor: John R. Clarke License:Public Domain
Po okresie Wojen Peloponeskich rozkwitły nowe szkoły malarstwa w regionach innych, niż Ateny. Wspomnieć należy szkołę jońską (istniejącą już wcześniej od VI w. p.n.e.). Była ona sceną intelektualnych rozważań na temat znaczenia i roli sztuki. Zauksis z Heraklei, V-wieczny malarz, który w okresie Wojen był u szczytu sławy, stworzył technikę polegającą na wolumetrycznej manipulacji światłem, sprawiającej wrażenie głębi. Malarz uważał sztukę za przedmiot iluzji (co krytykował Platon jako pogląd szkodliwy społecznie), a Pliniusz Starszy (Naturalia Historia) przytacza historię pojedynku, który tę iluzję wyniósł do rangi problemu psychologicznego. Starcie Zauksisa i Parrasjosa doprowadziło do tego, że ten pierwszy musiał uznać wyższość przeciwnika. Opowieść mówi o malowidle Zeuksisa przedstawiającą kiść winogron w tak realistyczny sposób, że ptaki jęły je dziobać. Czy więc motywacją malarza była ułuda? Doskonała gra światła i cienia pozwoliła natomiast Parrasjosowi zwieść nie tyle ptaki, co swojego rywala. Namalował on kurtynę do tego stopnia realistyczną, że Zauksis poprosił go o odsłonięcie obrazu. Historia Pliniusza stanowi interesującą refleksję na temat ludzkiego poznania: o ile zwierzęta lgną do powierzchowności, wyglądu, ludzi inspirują głębsze idee zawarte w sztuce.

Zeuxis i Parrhasius. 19 wiek. Georg Hiltensperger. Niemiecki 1806-1890. Panel z Muralu w Galerii Historii Sztuki Starożytnej, Muzeum Ermitażu St.Petersburg Rosja, technika enkaustyczna, Autor: siddhesh joshi License:CC BY-SA 3.0
Szerokie zmiany, jakie zaszły w sztuce Grecji i Bliskiego Wschodu, były przyczyną zmian politycznych zarówno w centrum, Atenach, w szczególności jednak rządy władców macedońskich. Rzeźba figuratywna i portretowa, architektura i planowanie, malarstwo to pola aktywności artystycznej i społecznej, na których owe zmiany dostrzegamy najwyraźniej. Za nimi podążyła filozofia i duchowość. Relacja ludzi z bóstwami przeszła ewolucję i ta nowa perspektywa znalazła odbicie w sztuce IV i późniejszych wieków.

Hades uprowadza Persefonę, fresk w małym królewskim grobowcu w Verginie Macedonia, Autor: Le Musée absolu License:Public Domain
Przypisy
Obrazy: Źródła podane ponizej fotografii
Photo: @highonthehog
-
Boardman, J.,Sztuka Grecka, Wydawnictwo VIA, Toruń, 1964
-
Nowicka, M., From the history of Greek and Roman painting, PIW, Warszawa, 1988
-
Nowicka, M.,Malarstwo antyczne, PAN, Warszawa, 1985
-
Piszczek, Z. (red.), Mała encyklopedia kultury antycznej, PWN, Warszawa, 1990
-
Becatti, G., Nikias, in Enciclopedia dell'arte antica classica e orientale, vol. 5, Roma, Istituto della enciclopedia italiana, 1963.
KOMENTARZE